کاربرد دستگاه ضد عفونی در دامپزشکی و مراکز پرورش و نگهداری دام
کاربرد انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی مانند سایر صنایع اهمیت زیادی دارد چون عوامل ایجاد کننده بیماری که بین انسان و حیوان مشترک هستند، در حیوانات رشد زیادی دارند. مواد ضدعفونی کننده یاDisinfectant ترکیبات شیمیایی یا عوامل فیزیکی هستند که برای متوقف کردن یا جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌های مضر و بیماری‌زا مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ و انگل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مطلب قصد داریم به معرفی انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی و کاربرد آن‌ها بپردازیم.
مواد ضدعفونی کننده Disinfectant
مواد ضدعفونی کننده Disinfectant دارای اثر سریع هستند و قادرند در عرض چند دقیقه ریزجانوران مضر را از بین ببرند. به جز این مواد نوع دیگری از کاربرد انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی وجود دارد که به عنوان آنتی‌سپتیک Antiseptic از آن یاد می‌شود و برای استفاده روی سطح پوست حیوانات یا انسان از آن استفاده می‌شود در حالی که مواد ضدعفونی کننده Disinfectant برای استفاده در سطوح غیرزنده و بی‌جان به کار می‌رود.
جالب است بدانید در هر اینچ از سطح پوست شما صدها هزار باکتری مختلف وجود دارد. درست است که بیشتر آن‌ها برای بدن انسان بی‌ضرر هستند اما تعدادی از آن‌ها می‌توانند خطرناک و حتی مرگبار باشند و این موضوع اهمیت کاربرد انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی را بالا می‌برد. استفاده صحیح از مواد ضدعفونی کننده در محیط‌های پرورش حیوانات یا مراکز دامپزشکی، اطمینان می‌دهد امراض خطرناک و مشترک بین حیوان و انسان گسترش پیدا نخواهند کرد.
انواع زیادی از ترکیبات مبارز با ریزجانوران مضر وجود دارد و نحوه استفاده و خصوصیات منحصر به فردی هم دارند که پیش از استفاده باید در مورد کاربرد آن‌ها و محل استفاده اطلاعات مورد نیاز را کسب کنیم.
ضدعفونی کننده‌ها معمولا با ترکیبات شیمیایی به کار رفته در ساختمان آن‌ها شناخته و براساس ویژگی‌هایشان ارزش‌بندی می‌شوند. ویژگی‌های یک ضدعفونی کننده ایده‌آل به صورت زیر هستند.
- سرعت عملکرد بالایی داشته باشد.
- دارای طیف وسیعی از نظر تاثیر‌گذاری روی میکروارگانیسم‌ها باشد.
- اثرات مخرب روی تجهیزات و ساختمان پیرامون نداشته باشد.
- استفاده از آن آسان باشد.
عوامل بیماری زا
قبل از معرفی کاربرد انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی، بهتر است در مورد عوامل بیماری‌زایی که در محیط‌های پرورش حیوانات وجود دارند، اطلاعات جامعی را کسب کنیم. در واقع عملکرد یک ماده ضدعفونی کننده با اثرگذاری آن روی ریزجانوران خطرناک شناخته می‌شود.
باکتری‌ها
باکتری‌ها موجودات ریز میکروسکوپی هسند که در دسته جانداران ساده و تک سلولی تلقی می‌شوند. باید گفت حیات در کره زمین بدون وجود باکتری‌ها غیرممکن است و تعداد کمی از انواع باکتری‌ها می‌توانند باعث ایجاد عفونت در انسان شوند که باکتری پاتوژن یا بیماری‌زا نام دارند. بیشتر ضدعفونی کننده‌های موجود توان از بین بردن عوامل بیماری‌زای باکتری را دارند.
ویروس‌ها
ویروس یک عامل بیماری‌زا در اندازه‌ای کوچکتر از باکتری است که برای گسترش به سلول میزبان نیاز دارد و وجود این میکروارگانیسم باعث اهمیت استفاده و کاربرد انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی می‌شود. این نوع میکروارگانیسم به عنوان موجود زنده در نظر گرفته نمی‌شود و در واقع قطعه‌ای از نوکلوئیک اسید است که در یک پوشش پروتئینی محصور شده است. زمانی که ویروس‌ها در داخل سلول میزبان هستند تحت تاثیر ضدعفونی قرار نمی‌گیرند و این موضوع مبارزه با ویروس‌ها را مشکل می‌کند اما نوعی از ضدعفونی کننده‌ها در دامپزشکی وجود دارد که روی ویروس‌ها هم تاثیر می‌گذارد.
قارچ‌ها
قارچ‌ها موجودات یوکاریوت یا چند سلولی هستند که ممکن است رشد آن‌ها در صنعت پرورش حیوانات و دامپزشکی باعث بروز مشکلاتی شود و یکی از دلایل استفاده و کاربرد انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی، وجود قارچ‌های مضر است. مواد شیمیایی که حاوی ترکیبات فنول هستند می‌توانند اثر مفیدی روی مبارزه با قارچ‌های مضر داشته باشند. همچنین ترکیبات کلر روی اکثر قارچ‌ها موثر است که به صورت پودر یا مایع وجود دارد.
کاربرد مواد ضدعفونی کننده در دامپزشکی
مواد ضدعفونی کننده زیادی در صنایع دامی و حوزه دامپزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخلاف استفاده از محصولات ضدعفونی کننده در دامپزشکی همچنان شاهد وجود عوامل بیماری‌زا و پاتوژن‌های خطرناک در حیوانات هستیم. این اتفاق به دلیل استفاده از انواع خاص مواد ضدعفونی کننده است که تمامی ریزجانوران مضر را از بین نمی‌برد. بنابراین برای موفقیت در مبارزه با عوامل ایجاد کننده بیماری، بهتر است کاربرد انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی شناسایی شده و از ترکیباتی استفاده شود که روی تمامی عوامل باکتری، ویروسی، قارچ و هاگ‌ها اثرگذار باشد.
الکل
الکل زمانی که در آب رقیق شود قادر است در مبارزه با بسیاری از باکتری‌ها موثر باشد اما به دلایلی در استفاده و به کارگیری آن مشکلاتی وجود دارد. برای مثال الکل به سرعت تبخیر می‌شود و مدت زیادی برای از بین بردن عوامل بیماری‌زا روی سطح باقی نمی‌ماند و می‌تواند آتش‌زا باشد. همچنین الکل سرعت عملکرد زیادی برای مبارزه با ریزجانورها ندارد.
ترکیبات چهارگانه آمونیوم
یکی از موارد مهم کاربرد انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی ترکیبات چهارگانه آمونیوم است و این نوع ضدعفونی کننده انتخابی مناسب برای محیط‌های بزرگ و صنعتی است چرا که قیمت مناسب و سرعت عملکرد خوبی در مبارزه با طیف وسیع ریزجانوران مضر دارد. می‌توان با ترکیب مواد چهارگانه آمونیوم با سایر تمیزکننده‌ها، همزمان دو ویژگی تمیزکنندگی و ضدعفونی کنندگی را به دست آورد. این ترکیبات شفاف از بین برنده بو هستند و قادرند بسیاری از باکتری‌ها و ویروس‌های مضر را از بین ببرند.
ترکیبات کلر
ترکیبات کلر برای ضدعفونی در انواع قرص، پودر و مایع وجود دارند و می‌توانند طیف زیادی از باکتری‌ها و قارچ را از بین ببرند. همچنین کلر زمانی که از هیپوکلریت‌ها آزاد می‌شود به ترکیبات نوکلئیک اسید ویروس‌ها حمله می‌کند و به همین دلیل قادر است با بعضی از ویروس‌ها مبارزه کند.
دلیل اهمیت شناخت کلر و کاربرد انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی برای این است که ترکیبات کلر در صورتی که درست به کار گرفته نشوند ممکن است روی سطوح و رنگ آن تاثیر منفی بگذارند. باید دقت کرد بوی کلر ناراحت کننده است و روی بیماری‌های تنفسی تاثیر منفی دارد. کلر در دامپزشکی به صورت ترکیبات سدیم هیپوکلریت و دی اکسید کلر کاربرد دارد، همچنین کلر به عنوان ضدعفونی کننده برای مایعاتی مانند آب از سالیان دراز به کار گرفته شده است.
ترکیبات فنول
فنول قدیمی‌ترین نوع ضدعفونی کننده است که از صد سال قبل و به عنوان آنتی سپتیک مورد استفاده قرار گرفته است. فنول در دمای اتاق به صورت بدون رنگ با بوی مشخص است که روی باکتری و قارچ اثر خوبی دارد اما در رابطه با ویروس‌ها زیاد خوب عمل نمی‌کند. فنول یکی از موارد مهم کاربرد انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی است که در ساختمان و سطوح پرورش دامی استفاده می‌شود اما علاوه بر خاصیت ضدعفونی کنندگی دارای مضراتی هم هست و امکان دارد روی سطوح مورد نظر اثرات تخریبی داشته باشد.
آب اکسیژنه
آب اکسیژینه یا هیدروژن پراکسید یکی از معروف‌ترین مواد ضدعفونی کننده است که خاصیت سفید کنندگی دارد و در اغلب موارد با ضدعفونی کننده پراستیک اسید ترکیب می‌شود تا بهره بیشتری ایجاد کند. هیدروژن پراکسید در مبارزه با بسیاری از باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و هاگ‌ها موثر است و از طرف سازمان غذا و داروی آمریکا با نام یک استریل کننده و ضدعفونی کننده سطح بالا از آن یاد می‌شود و به عنوان یک ماده مهم در رابطه با کاربرد انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی مورد تایید است.
ترکیبات فرم آلدئید
فرم آلدئیدها در دمای اتاق به صورت گازی شکل هستند و بویی تند دارند. این مواد به صورت محلول ضدعفونی کننده کاربرد دارند و باعث از بین رفتن انواع باکتری، ویروس و قارچ‌ها می‌شوند. ترکیبات فرمالدئید به صورت فرمالین و پرفرم آلدئید وجود دارند که برای ضدعفونی در دامپزشکی و گندزدایی کلی صنایع پرورش حیوانات به کار می‌روند.
از روش اسپری کردن مواد فرم آلدئید می‌توان برای ضدعفونی کردن دیواره‌ها یا سطوح استفاده کرد و این ماده یکی از مصادیق مهم کاربرد انواع ضدعفونی کننده در دامپزشکی است اما نکته منفی در رابطه با این ماده نیاز به غلظت بالا برای اثرگذاری است و ممکن است باعث بروز مشکلات تنفسی یا اثرات محیط زیستی شود.
حیوانات ناقل عوامل بیماری زا مانند انگل و باکتری و ..... می باشند و این عوامل را در طول پروسه جراحی در بیمارستان های دامپزشکی یا داخل گله منتشر می کنند. همچنین اگر حیوان آلوده به ویروس باشد، ممکن است سلامت سایر حیوانات را در گله به خطر بیاندازد. بنابرین ضدعفونی محل زندگی و اتاق های جراحی حیوانات ضروری است و آن ها را از هرگونه عفونت های بالقوه حفظ می کند.
از روی آمار و گزارشاتی که در مورد عفونت های دامی وجود داشته است به نظر می رسد که بعضی از انواع این عفونت ها ممکن است به انسان هایی که با دام ها در ارتباط اند نیز سرایت کند. لذا تمام این موارد یک خطر بالقوه برای بهداشت و سلامت عمومی است. ما می توانیم بسیاری از این علائم و بیماری که در دام و انسان به وجود می آید با ضدعفونی مناسب و کارآمد محیط از بین ببریم.
منابع
www.oxypharm.net
www.healthline.com
www.nycoproducts.com